Γράφει η Παιγνιοθεραπεύτρια, Παιδοψυχολόγος Χαρά Κουκουράκη.
Eπιτραπέζια παιχνίδια και συνεργασία
Τα επιτραπέζια παιχνίδια θεωρούνται κατ’ εξοχήν παιχνίδια ανάπτυξης των γνωστικών δεξιοτήτων. Οι ιδιότητές τους, όμως, δεν περιορίζονται μόνο εκεί. Μέσω της αλληλεπίδρασης που αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια των επιτραπέζιων τα παιδιά καλλιεργούν πλήθος κοινωνικών δεξιοτήτων και μαθαίνουν να συνεργάζονται.
Ποιο είναι το συνεργατικό παιχνίδι;
Το συνεργατικό παιχνίδι είναι καθοριστικό ορόσημο στην κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Τα παιδιά κατακτούν το στάδιο αυτό μετά τα 4 έτη. Πραγματοποιείται από δύο ή περισσότερα παιδιά, τα οποία κάνουν μια κοινή προσπάθεια για να κατασκευάσουν κάτι ή συνεργάζονται για να πετύχουν ένα αποτέλεσμα. Είναι μια ουσιαστική αναπτυξιακή διαδικασία, καθως το παιχνίδι γίνεται, πλέον, οργανωμένο. Μπαίνουν κανόνες, μοιράζονται ρόλοι και αρμοδιότητες, το παιδί συμμετέχει στις αποφάσεις και ο ένας συμπληρώνει τον άλλον. Απαιτεί ένα εξελιγμένο σύνολο οργανωτικών δεξιοτήτων και υψηλότερο βαθμό κοινωνικής ωριμότητας. Το συνεργατικό παιχνίδι είναι το αποκορύφωμα και συγκεντρώνει όλες τις δεξιότητες που αποκτήθηκαν σε προηγούμενα στάδια σε δράση, δίνοντας στο παιδί τις απαραίτητες δεξιότητες για κοινωνικές και ομαδικές αλληλεπιδράσεις.
Γιατι τα επιτραπέζια ενδείκνυνται για συνεργατικό παιχνίδι;
Τα επιτραπέζια αποτελούν υπέροχη ευκαιρία για συνεργατικό παιχνίδι, καθώς τα παιδιά μαθαίνουν να μοιράζονται σε ομάδες και να συνυπάρχουν με άτομα που ίσως δεν θα επέλεγαν σε ατομικό επίπεδο. Διδάσκεται έμπρακτα η δημοκρατία και η ισότητα και εξαλείφεται σταδιακά η αντίσταση των παιδιών στη κατηγοριοποίηση των ανθρώπων και την διαφορετικότητα, ενώ καλλιεργείται η ανθρώπινη ευαισθησία και αλληλεγγύη.
Η ομάδα επιτρέπει στα παιδιά που δυσκολεύονται με τις ατομικές σχέσεις να χαθούν μέσα στην ανωνυμία του συνόλου και ταυτόχρονα να συνυπάρξουν. Σταδιακά δημιουργούνται συνθήκες διαμόρφωσης ταυτότητας του ατόμου μέσα από τη σχέση του με τους άλλους.
Μέσα στην ομάδα, μοιράζεται η ευθύνη για την ήττα, κάτι που την κάνει πιο ανακουφιστική και αποδεκτή. Επίσης, μαθαίνουν να μοιράζονται και τη νίκη και να πανηγυρίζουν μαζί με άλλους για κάτι όμορφο. Η απογοήτευση μοιράζεται και γίνεται μικρότερη, μαζί με την πιθανότητα της παραίτησης. Στην περίπτωση ήττας ή μη επίτευξης του στόχου καλούνται να επαναδιαπραγματευτούν τις συνθήκες και στήνουν νέες τακτικές επίλυσης ενός προβλήματος.
Στα επιτραπέζια τα παιδιά γίνονται αποδέκτες διαφορετικών συναισθημάτων, τα οποία καλούνται να διαχειριστούν. Καλούνται να εκφράσουν την δυσφορία τους για την αδικία ή την ήττα και τη χαρά για τη νίκη ή την πρόοδο. Μαθαίνουν να εκφράζουν τα δικά τους συναισθήματα με τρόπο αποδεκτό και κατανοητό προς τους άλλους και αναπτύσσουν αίσθημα ευγενούς άμιλλας, ενσυναίσθησης, νοιαξίματος και φροντίδας προς τους άλλους. Η εγωκεντρική σκέψη δίνει τη θέση της στη συμπερίληψη και στο να σκέφτομαι και τους άλλους ή για τους άλλους. Βιώνουν πως δεν υπάρχει μόνο η ανταγωνιστικότητα και δεν χρειάζεται πάντα να αγωνιζόμαστε για να αποδείξουμε ότι είμαστε καλύτεροι από άλλους. Καθώς ο ανταγωνισμός εξαλείφεται, ενισχύεται η σύνδεση με τους άλλους και αυξάνεται η απόλαυση και η χαρά από τη διαδικασία και την αίσθηση ομαδικότητας.
Παίζοντας παιχνίδια με κανόνες, όπως τα επιτραπέζια, τα παιδιά μαθαίνουν να ακολουθούν μια ακολουθία και να απομνημονεύουν βήματα εργασίας. Επίσης, εκπαιδεύονται στην επικοινωνία, καθώς, μαθαίνουν να ακούν, να περιμένουν την σειρά τους πριν μιλήσουν, να κάνουν διάλογο και εκπαιδεύονται στο πώς να λύνουν τις διαφορές τους.
Στα επιτραπέζια τα παιδιά ανακαλύπτουν τα χαρίσματα, τα ταλέντα, τις ικανότητές τους και τα χρησιμοποιούν για το καλό της ομάδας. Αποκτούν κριτική σκέψη, καθώς φιλτράρουν διαφορετικές προτάσεις και απαντήσεις που ακούγονται, συνδυάζουν τα δυνατά στοιχεία κάθε άποψης που ακούγεται και βρίσκουν δημιουργικές, ευφάνταστες λύσεις. Παρατηρούν τα άλλα μέλη της ομάδας, εμπνέονται από εκείνα και διευρύνουν τους γνωστικούς τους ορίζοντες.
Προτάσεις επιτραπέζιων παιχνιδιών που βοηθούν στην καλλιέργεια της συνεργασίας
Υπάρχουν αρκετά επιτραπέζια, τα οποία ενισχύουν το συνεργατικό, έναντι του ανταγωνιστικού πνεύματος.
●Παιχνίδια, όπως ο Ο πύργος των φαντασμάτων, όπου τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες και εξερευνούν αν είναι αληθινός ο «θρύλος του στοιχειωμένου πύργου των φαντασμάτων» καθώς περιφέρονται στα δωμάτια του πύργου, λύνοντας από κοινού γρίφους καιμυστήρια.
●Παιχνίδια σύνδεσης, γέλιου και διασκέδασης για όλη την οικογένεια, όπως το Μίλα αν μπορείς. Ένας παίκτης φοράει το μασελάκι και προσπαθείνα διαβάσει τις φράσεις των καρτών με το στόμα ανοιχτό! Αν οι συμπαίκτες του μαντέψουν τι λέει, η ομάδα του κερδίζει την κάρτα.
●Παιχνίδια, όπου οι ομάδες συνεργάζονται για να συνδυάσουν τα στοιχεία, να λύσουν γρίφους, να περάσουν εμπόδια και να βρουν αποδείξεις για μια ιστορία που θα δημοσιεύσουν στην εφημερίδα, όπως στο Παραμύθια αλλιώς.
●Παιχνίδια, όπου ηγνώση του καθενός είναι πολύτιμη για τη νίκη της ομάδας, όπως στο Ποιος θέλει να γίνει εκατομμυριούχος.
●Και φυσικά, τα αγαπημένα Παζλ, φτιάχνονται πιο γρήγορα με πολλά παρατηρητικά μάτια και επιδέξια χέρια να συνεργάζονται γι’ αυτό τον σκοπό.
Βιβλιογραφία
Cefai, C. & Cavioni, V. (2014). Social and Emotional Education in Primary School. Intergrating Theory and Research into Practice. Springer
Miller P. (2011). Theories of Developmental Psychology. Worth Publishers, New York
Schaefer Ch.E. & DiGeronimo, Th.F. (2016). Ages & Stages, Στάδια Ανάπτυξης. Μάρτης